Na przykład, ile razy widziałeś w różnych samochodach wskaźnik temperatury cieczy oznaczony po prostu "HOT" i "COLD"? Trochę kiepsko, jeśli chciałbyś się dowiedzieć jaka jest dokładna temperatura! Stąd bierze się zapotrzebowanie na nieseryjne wskaźniki. Gdy samochód ma mocno zmodyfikowany silnik, lub jest "ostro jeżdżony", dokładny odczyt ciśnień i temperatur bywa nieodzowny.
Miernik dzielą się na kilka podstawowych kategorii:
1. elektryczne
2. mechaniczne
3. cyfrowe
4. analogowe
Elektryczne mierniki mają specjalny czujnik, który mierzy daną wielkość fizyczną i przetwarza jej wartość na sygnał elektryczny. Wynik może być wyświetlany zarówno w postaci cyfrowej lub analogowej (czytnik wskazówkowy). Typowym przykładem jest miernik temperatury cieczy w Twoim samochodzie - ma on czujnik wkręcony w blok silnika i analogowy, wskazówkowy czytnik sygnału. Jest to więc elektryczny wskaźnik analogowy.
Inną metodą pomiaru jest przetransportowanie mierzonego medium wprost do wskaźnika. Przykładowo, mechaniczny wskaźnik ciśnienia oleju ma gumowy przewód, który dostarcza sprężony olej do zegara, (prawie zawsze) typu wskazówkowego. Wskaźniki mechaniczne są tańsze od elektrycznych, ponieważ nie wymagają one żadnego dodatkowego czujnika. Niestety, cena jest ich jedyną zaletą - wskaźniki elektryczne są prostsze w montażu (nie trzeba doprowadzać żadnych rurek do kabiny), bezpieczniejsze (z tego samego powodu) i często dokładniejsze.
Odczyt na mierniku elektrycznym może być zarówno analogowy (wskazówka poruszająca się po cyferblacie), jak i cyfrowy (ekran LED lub LCD). Z reguły, czynniki zmieniające się szybko (np. obroty silnika, ciśnienie turbo) łatwiej czytać w formie analogowej, a rzadko zmieniające się (np. napięcie na akumulatorze) - w formie cyfrowej.
W samochodach od wskaźników typu LED lepiej sprawują się ekrany LCD, ponieważ, w odróżnieniu od diod LED, są one czytelne nawet w bezpośrednim świetle słonecznym. Seryjne wskaźniki LED są więc umieszczane przez producentów samochodów w osłoniętych od światła miejscach deski. Bardzo trudno wybrać takie miejsce dla dodatkowego wskaźnika, który nie jest przewidziany w konstrukcji deski rozdzielczej. Mankament LCD to z kolei konieczność dodatkowego podświetlenia. Montując podświetlenie do wskaźnika LCD, najlepiej zrobić to w taki sposób, żeby światło świeciło pod kątem możliwie zbieżnym z kątem patrzenia.
Wskaźniki temperatury
Temperatura pracy różnych podzespołów samochodzie jest jedną z najważniejszych rzeczy, które warto monitorować. Zależnie do tego, co chcesz mierzyć, konieczny jest miernik o odp. zakresie. Oto krótki poradnik:
Ciecz chłodnicza: 40-120 stopni C
Olej silnikowy: 50-150 stopni C
Olej przekładniowy: 50-150 stopni C
Dolot powietrza (turbo): 20-120 stopni C Gazy wydechowe: 100-900 stopni C
Temperatura oleju
Wskaźnik temperatury oleju może mierzyć ten parametr w każdym smarowanym miejscu - w silniku, w skrzyni lub tylnym moście. Najczęściej mierzymy oczywiście temperaturę oleju silnikowego.
Każdy silnik, który często pracuje pod obciążeniem powinien mieć zamontowany wskaźnik temperatury oleju. Jest to szczególnie ważne, jeśli silnik ma dużą moc (wyciska dużo KM z litra), lub gdy samochód jest często używany sportowo przez dłuższe okresy czasu (np. trasa Warszawa-Kraków ze średnią prędkością 160 km/h) Wskaźniki temperatury oleju są prawie zawsze elektryczne. Czujnik może być zamontowany w bagnecie, lub śrubie w misce olejowej. Jeśli masz szczęście, dostaniesz czujnik o tej samej średnicy i gwincie, co korek miski olejowej. W przeciwnym wypadku czeka cię trochę roboty z gwintownikiem, lub musisz kupić odpowiednią przejściówkę.
Mocne samochody z automatyczną skrzynią powinny mieć też miernik temperatury oleju przekładniowego. Żywotność automatycznej przekładni dramatycznie spada w przypadku przegrzania oleju. Montaż wskaźnika może więc zaoszczędzić Ci bardzo kosztownej naprawy!
Temperatura wody
Jeśli chciałbyś zastąpić standardowy wskaźnik czymś co pokazuje prawdziwe liczby, możesz posłużyć się widocznym na zdjęciu miernikiem VDO. Ma on zakres od 40 do 120 stopni C w przyrostach co 5 stopni. Pierwsza tercja cyferblatu jest "ściśnięta" do zakresu 40-80st, pozostawiając więcej miejsca dla istotniejszego obszaru - powyżej 80 st. W cenie zegara zawarty jest też stosowny czujnik.
Miernik temperatury gazów wydechowych (EGT)
Miernik EGT to jeden z najwartościowszych wskaźników, jaki przyda Ci się w wysilonym samochodzie. Umieszczając ogniwo termoelektryczne w wydechu (z reguły tuż za kanałami wydechowymi, lub za turbosprężarką) uzyskujesz bardzo dokładny wgląd w to, co dzieje się z mieszanką paliwowo-powietrzną! Jest to też bardzo interesujący widok, zwłaszcza kiedy podjeżdżasz turbinowym samochodem pod dłuższe wzniesienie i temperatura wzrasta jak szalona do około 800 stopni C. Zrobisz wielkie wrażenie na laskach - od razu będzie widać, jaki z Ciebie gorący koleś.
Wysoko doładowane samochody mogą wytwarzać nawet więcej niż 800 stopni, na szczęście ten miernik VDE ma zakres aż do 900 stopni C. Miernik taki będzie kosztował Cię około 600zł, w komplecie jest elektryczny zegar analogowy i specjalne ogniwo termoelektryczne.
Miernik temperatury głowicy (CHT)
Miernik CHT jest tak naprawdę potrzebny tylko w bardzo mocno zmodyfikowanych silnikach, lub tych, które znane są z problemów z pękaniem głowicy. Jest to też nieomal obowiązkowa rzecz przy tuningu silników chłodzonych powietrzem. Technicznie, przypomina on czujnik EGT, ma jednak inne ogniwo, o mniejszym zakresie pracy i przystosowane do montażu jako podkładka pod świecę. Cena - około 350zł.
Temperatura dolotu (powietrza ładującego)
Silnik zasysający gorące powietrze nie wytwarza całej dostępnej mocy - a to niedobrze! Najprostszą metodą na obserwację temperatury dolotu jest posłużyć się zwykłym domowym termometrem LCD. Kupisz taki w prawie każdym supermarkecie. Sklepy elektroniczne mają też specjalne termometry samochodowe, przeznaczone do pomiaru temperatur wewnątrz i na zewnątrz auta. Czujnik do pomiaru temperatury "na zewnątrz" ma specjalny próbnik, który z powodzeniem możesz wpiąć w przewody ssące
Typowy zakres tych tanich mierników to 20 do 70 stopni. Turbinowy samochód z porządnym intercoolerem nigdy nie powinien przekroczyć 70 stopni w dolocie, także termometry te świetnie nadają się do pomiaru temperatury za intercoolerem. Taki miernik przyda się również w samochodzie wolnossącym, aby zmierzyć efektywność dolotu zimnego powietrza. Ceny takich termometrów zaczynają się od około 50zł.
Jeśli zamierzasz użyć właśnie takiego taniego miernika, upewnij się, że ma on odpowiednio szybką reakcję. Jeśli odczyt następuje 3 razy na sekundę, zmiany temperatury podczas jazdy będą widoczne jak na dłoni. Jednak niektóre termometry wyświetlają wskazanie tylko raz na 5 czy 10 sekund. To za mało. Miernik powinien też odczytywać przynajmniej jedno miejsce dziesiętne po przecinku. Musisz też zdawać sobie sprawę, że jakość żywotność tanich termometrów bywa bardzo różna. Przyrząd za 50 zł może wystarczyć Ci na lata, ale równie dobrze może zepsuć się już po kilku tygodniach używania. Niemniej, jest to najtańsza droga, jaką możesz pójść.
Montując czujnik temperatury nie zapomnij o odpowiednim uszczelnieniu go, zwłaszcza jeśli ma pracować przy temperaturze powyżej 60 stopni C.
Doładowane samochody bez intercoolera mogą osiągać bardzo wysokie temperatury dolotu, więc w takim przypadku koniecznie będzie zaopatrzenie się w urządzenie o większym zakresie pracy. Koszt dedykowanego miernika to jednak prawie 500zł. Chyba lepiej wydać takie pieniądze na używany intercooler...
Obserwując temperatury dolotu w samochodzie turbinowym, będziesz wiedział natychmiast, jakie efekty dał Ci np. dolot zimnego powietrza, możesz też poeksperymentować z różnymi intercoolerami i porównać wyniki. Widać też od razu, dlaczego po dłuższym postoju w korku samochód z turbiną przyspiesza słabiej (typowy problem seryjnych Subaru) - rzut oka na temperaturę dolotu i wszystko jasne - umieszczony pod maską intercooler nagrzał się i stracił efektywność.